Fakında olmadan önlerinden geçtiğimiz ama bir ihtiyaç duyulduğu anda yana yakıla aradığımız kişiler ve meslek grupları içinde çilingirler ve anahtarcılar da vardır.
Küçük esnaf tanımlamasını fazlasıyla hak eden çilingir ve
anahtarcılar da tıpkı ayakkabı tamircileri gibi sayıları azalan, kuytu dükkanlarda hizmet vermeye çalışırlar.
Çilingir Ne Demektir?
Argoda kilitleri açabilen kişi şeklinde kullanılsa bile çilingir aslında anahtar ve kilit işlerinin ince işçiliğini yapan meslek erbabıdır. Kapalı kalmış kilitleri açar, bozuk olanları onarır. Bir akşam işten eve döndüğünüzde evin anahtarlarını içerde unuttuğunuzu fark edince telaşla aradığınız ustalardır. Tıpkı evinizin vazgeçilmezi olan buzdolabınız bozulduğunda “servis nerde, hemen servis çağırmalıyım” diyerek aradığınız teknik elemanlar ya da tuvaletler taştığı zaman bir an önce bulunmaya çalışılan
sıhhi tesisatçılar gibi onları da ararsınız. Fakat gelişen seri üretim çilingir ve anahtarcılar için iş sahasını çok daraltmıştır.
Çilingirler anahtarcıların içinden yetişirler, ince demir işlerini yapabilir hale gelmişlerdir. Bugün mesleki eğitim kanunları kapsamında çıraklık eğitim merkezlerinde kalfalık ve ustalık sertifikaları alarak çalışmaktadırlar.
Çilingir ustası olmak yaklaşık altı yıllık bir anahtarcılık tecrübesi ister. Ve mesleğin kuralları arasında sabıka kaydının olmaması da vardır. Ayrıca şekillere yönelik ayrıntıları hatırlayanlar bu işe yatkındırlar.
Kilitli Kapılarda Önce Onlar Akla Gelir
Uzun süre haber alınamayan komşular için polise haber verilir, polis çilingir çağırır. Evlerdeki odalarda kapılar kilitlenir, çocuklar içerde kalır, çilingir çağırılır. Karı koca kavgalarında bile, gece veya gündüz demeden kapı açmak için çilingir ve anahtarcılar aranır.
Anahtarcıları ise ilk aşamada kilit anahtarlarını çoğaltan kişi olarak biliriz. Mesleğin başlangıcı olarak düşünülebilir. Bu meslek kolu
Çilingirler ve Anahtarcılar Odası çatısı altında toplanmıştır. Gerek duyulduğunda odaya kayıtlı çalışan çilingirleri tercih etmek güvenlik açısından doğru olacaktır. Gelişen internet kolaylıkları bugün yaşanılan yere en yakın çilingirlerin isim ve adreslerini bile veriyor.
O Eski Anahtarlar
Bugün piyasayı kaplayan hazır kilitleri kullanıyoruz. Eskiden çilingir ustaları dökme anahtarlar ve kilitler yaparlardı. O eski büyük anahtarlar artık nostaljik obje oldular. Çoğunlukla büyük köşklerin mekan tutulduğu eski Türk filmlerinde kocaman kiler anahtarlarını sürekli belinde taşıyan, kimseye emanet edemeyen yaşlı teyzeler vardı. (Bu arada çilingir ve anahtarcılar ile ilgili olarak bütün zenaat sahipleri ile ilgili yazılmış Memduh Şevket Esendal’ın İhtiyar Çilingir isimli bir hikayesini okyabilirsiniz.)
Kilitlerin Tarihi
İnsanlar bir şeyleri saklama ihtiyacı duydukları andan beri kilitlere ve anahtarlara, sonrasında bunların açılmasına ihtiyaç duymuştur. Antik çağlardaki Mısırlıların kilitleri açmak için tahta bir çubuk kullandığı bilinmektedir ki bu çubuk çilingir ve anahtarcılar dendiği zaman mutlaka akla gelen ve olumsuz çağrışımlar yapan maymuncukların ilkel halidir. Ahşaptan metale geçiş, sonrasında mekanik ve elektronik kilitlere doğru yükselmiştir. Bugün anahtar taşımayı gerektirmeyen elektronik kapı kilitleri pek çok binada kullanılmaktadır.
Günümüzde parmak izi okuyan, avuç içinden tanıma yapan, hatta göz retinasından tanımlama yapan sistemler çok gelişmiş birer kilit olarak kabul edilebilirler. Elimizden düşmeyen akıllı cep telefonlarında bile hala bildiğiniz bir kilit sembolü var.
1848 yılında, Linos Yale tarafından yapılan kilitler ise anahtarlar ve kilitler tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor. Bugün aynı marka kilitler üretime devam etmektedir. Yale tipi kilitlere silindirli kilit de denir. Farklı uzunluktaki pimleri kullanan bir kilitleme mekanizmasıdır. Yale 1865 yılında ürünün patentini almıştır.
Çilingir ustaları bugünkü ticaret hayatında çok zor koşullar altında yaşamaya çalışan küçük esnaf grubundandır.
